حلال بحلال مراسم سنتی، مذهبی و معنوی است که تا به امروزدر اندونزی پابر جا مانده است . حلال بحلال یک رویداد خانگی است به معنای اینکه درِ خانه فرد باز است (Open House‌) و هر کسی دوست دارد می تواند در دورهمی آنجا حاضر شود. جایی که یک خانه یا مؤسسه یا سازمان از مردم دعوت می کند که بیایند و صله رحم کنند.

بر اساس یافته ها و اسناد تاریخی گذشته مراسم معنونی و مذهبی حلال بحلال ظاهراً تاریخ خاص خود را دراندونزی دارد. این یک سنت اصیل و منحصر به فرد است که در کشورهای دیگر برگزار نمی شود. حلال بحلال از واژه عربی "حلال" گرفته شده است. این اصطلاح، به سنتی بعد از ماه رمضان گفته می شود که مردم برای عذرخواهی از یکدیگر و تحکیم روابط دوستی و محبت بویژه درعید فطر دور هم جمع می شوند. معنای حلال بحلال نشان دهنده تلاش برای آشتی دادن و بخشش خطاها یا اشتباهات گذشته و همچنین تقویت پیوندهای اجتماعی است.

این سنت، ریشه های تاریخی عمیقی دارد که از دوران مانکونِگارا اول (Mangkunegara I) [1] آغاز شده و در سال 1930 در سولو (Solo) ، جاوه مرکزی رایج شده است . نقش آن در فرهنگ و مذهب، به ویژه در میان جامعه جاوه، بر اهمیت حلال بحلال در حفظ  روابط اجتماعی هماهنگ تأکید می کند.

پیشینه حلال بحلال

تاریخچه حلال بحلال در اندونزی ریشه های عمیق و متنوعی دارد که نشان دهنده فرهنگ و سنت های غنی دیرینه است:

منشاء اصطلاح و برگزاری آن:

واژه حلال بحلال اولین بار در فرهنگ لغت جاوه-هلندی توسط Dr. Th. Pigeaud در سال 1938 بکار گرفته  شد که حلال بحلال را دیدار، سلام عذرخواهی و بخشش یکدیگر بعد از ماه رمضان یا عید فطر تعریف کرده است. درسال 1948، کیایی حاجی عبدالوهاب حسب الله از این اصطلاح برای توصیف جلسات بین رهبران سیاسی برای ترویج وحدت و صلح استفاده کرده است.

رواج و اجرای این آیین در همه طبقات اجتماع

این سنت در سال 1930 در سولو رایج شد، زمانی که یک فروشنده مارتابک (میان وعده‌ای ترد و خوشمزه که از ترکیب کردن تخم مرغ، گوشت، پیازچه، ادویه و سبزی تهیه می‌شود) در پارک سریوِداری سولو از اصطلاح "حلال بحلال" برای تبلیغ محصولات خود استفاده کرد. رئیس جمهور سوکارنو در سال 1948 یک رویداد حلال بحلال را در کاخ دولتی برگزار کرد و از رهبران سیاسی دعوت کرد تا با هم آشتی کنند و یک جبهه متحد تشکیل دهند.

کیایی حاجی وهاب حسب الله (بنیانگذار نهضت العلماء، بزرگترین سازمان اسلامی در اندونزی) نیزدرسال 1946 مفهوم حلال بحلال را برای ترویج آموزه‌های اهل سنت و جماعت و متحد کردن علما و نخبگان سیاسی مختلف پیشنهاد کرد. این سنت از زمان مانکونگارا انجام می ‌شده که پادشاه و اشراف بخشش یکدیگر (و حلالیت طلبی) را در سالن کاخ بعد از نماز عید فطر انجام می‌دادند.

معنا و فلسفه حلال بحلال

هدف اصلی:

حلال بحلال با هدف ترمیم روابط از هم گسیخته، ایجاد هماهنگی و ترویج اعمال نیک است. این نه تنها یک سنت مذهبی بلکه نمادی از وحدت و یکپارچگی ملی است. به گفته پروفسور قریش شهاب، حلال بحلال ارتباط مجدد و روابط شکسته را ترمیم می کند .

فلسفه و اجرا:

حلال بحلال شامل دیدار اقوام، دوستان و همسایگان، ابراز خوشحالی از عید فطر و بخشش خطاهای یکدیگر است. به گونه‌ای که روابط را تقویت می کند و هماهنگی بین افراد را حفظ می نماید. فلسفه حلال بحلال شامل مفهوم دوستی است که سنت پیامبر(ص) است، تجلّی آموزه‌های اسلامی در مورد احترام متقابل، درک و گذشت.

اجرای حلال بحلال

اجرای حلال بحلال به روش‌های مختلف، خاص و معنادار انجام می شود؛ بویژه در عید سعید فطر، که در آن افراد برای عذرخواهی و تحکیم روابط از اقوام، همسایگان و دوستان بازدید می‌کنند. این فعالیت شامل معاشرت، تقسیم غذا، و تبادل هدایا است و منعکس کننده جوهر دوستی، باهم بودن و صلۀرحم است.

• عیادت و بخشش: سنت حلال بحلال شامل دیدار بین خانواده‌ها برای عذرخواهی از یکدیگر بعد از نماز عید است که اصل حلال بحلال است.
• فعالیت ‌های مشترک: این سنت به غیر از دید و بازدید، با هم غذا خوردن و آوردن کیک عید را نیز شامل می شود که برصمیمت و گرمی محفل می افزاید.
• اجرا در محیط‌های مختلف: حلال بحلال  درمحیط خانواده، مدارس و سازمان‌ها نیز اجرا می شود که نشانگر اهمیت این سنت در ابعاد مختلف زندگی است.

اهمیت حلال بحلال در فرهنگ و دین

حلال بحلال نه تنها یک سنت فرهنگی بلکه یک واجب دینی است که بخشش، عفو، وحدت و همبستگی مسلمانان را تشویق می کند. در نگاه فقهی، عمل به حلال بحلال بسیار توصیه شده است. زیرا در ایجاد هماهنگی و بخشش نقش دارد. افزون بر این، حلال بحلال نه تنها باید به دورۀ عید فطر محدود شود، بلکه باید تلاشی مداوم برای افزایش تفاهم و هماهنگی بین باورهای مختلف باشد. این عمل بر اهمیت حفظ روابط خوب و احترام متقابل بین جوامع دینی که هستۀ اصلی آموزه های اسلامی است، تأکید می کند.

بازبینی و ویرایش : محمد سعید معزالدین

منابع :

خبرگزاری کمپاس‌؛ خبرگزرای انتارا ؛ خبرگزاری رعیت مردکا ؛   https://www.kemdikbud.go.id/